عمل جراحی برای تعریق زیاد (سمپاتکتومی) چیست؟
عمل جراحی برای تعریق زیاد (سمپاتکتومی)، روشی تهاجمی است که توسط برخی برای کنترل تعریق بیش از حد پیشنهاد شده است. هرچند این روش به دلیل خطرات و عوارض بسیار زیاد و غیر قابل قبول، و نیز وجود داشتن روش های درمانی موثر و بی خطر دیگر بسیار بحث برانگیز بوده و در بسیاری مناطق دنیا غیرقانونی است، اما متاسفانه همچنان توسط برخی افراد و مراکز بدون توجه به نظر مراجع جهانی در مورد خطرات و عوارض برگشت ناپذیر آن پیشنهاد می شود. در این مقاله بر آن هستیم تا به سوالات شما در مورد این عمل جراحی، به نقل مستقیم از منابع و مراجع معتبر جهانی پاسخ بگوییم.
مدت زمان تقریبی مطالعه این مطلب، 15 دقیقه است.
عمل جراحی تعریق (سمپاتکتومی) چیست؟
جراحی برای عرق زیاد (که به اختصار با نام سمپاتکتومی نیز شناخته می شود)، عمل جراحی ای است که طی آن بخشی از شاخه عصبی سمپاتیک از بین برده شده، قطع یا کلمپ می شود.
جراحی سمپاتکتومی چگونه انجام می شود؟
در میان جراحان ETS بر سر جزییات انجام این جراحی اختلاف نظر وجود دارد. در اکثر موارد این جراحی از طریق اندوسکوپی انجام شده و در طی آن جراحی با ایجاد سوراخ هایی در حفره سینه و بین دنده ها، از یک سوراخ دوربین های ویدئویی و از سوراخ دیگر ابزار جراحی را وارد بدن فرد می کند. این جراحی به نام Endoscopic thoracic sympathectomy شناخته می شود.
در روش دیگری از این جراحی، از ابزار هایی با جنس تیتانیوم برای کلمپ کردن بافت عصبی استفاده می شود. این نوع جراحی با نام endoscopic sympathetic blockade (ESB) نیز شناخته شده و از آن به عنوان تلاش ناموفقی برای برگشت پذیر کردن این عمل جراحی یاد می شود، چرا که عملیات برگرداندن این کلمپ ها می بایست بلافاصله ظرف چند روز از جراحی اولیه انجام شود و حتی در این صورت هم کاملا برگشت پذیر نیست.
اعصابی که قطع می شوند معمولا در مورد تعریق دست و زیر بغل از اعصاب سینه ای و در مورد تعریق پا از اعصاب کمری هستند.
خطرات و عوارض جراحی سمپاتکتومی برای درمان تعریق چیست؟
آنچه باعث می شود عمل جراحی گزینه بسیار نامناسبی برای درمان تعریق باشد، عوارض و خطرات بسیار زیاد همراه با آن است. به غیر از ریسک عوارض عمومی ای که با هر عمل جراحی همراه هستند (عوارضی مانند خونریزی و عفونت) عمل جراحی سمپاتکتومی دارای فهرست بلندی از عوارض بسیار مهم و برگشت ناپذیر است.
جراحی سمپاتکتومی بسیاری کارکرد های بدن از جمله تعریق، پاسخ عروقی، ضربان قلب، حجم ضربه ای قلب، تیروئید، بارورفلاکس، حجم ریه، گشاد شدن مردمک، دمای پوست، و سایر جنبه های سیستم عصبی خودکار مانند برخی واکنش های ضروری، و همچنین سطح هشیاری، توجه، حافظه و احساس را مختل می کند.
در این قسمت از مقاله سعی می کنیم به برخی از مهم ترین عوارض همراه با این جراحی اشاره کنیم. در اینجا باید اشاره کرد که بروز این عوارض ممکن است بلافاصله پس از انجام جراحی نباشد و پس از چند ماه اتفاق بیفتند.
- تعریق جبرانی (تعریق برگشتی)
در این عارضه، تعریق در یک قسمت از بدن (مثلا در کف دست ها) قطع شده ولی به میزان بیشتر در مناطق دیگر بدن (و در بسیاری موارد به طور سراسری در کل بدن) اتفاق می افتد. میزان بروز این عارضه تا 92% برآورد شده. شدت این عارضه به حدی است که افراد پس از مدتی کیفیت زندگی خود را از دوران پیش از عمل (زمانی که تعریق زیاد تنها در مناطق محدودی مانند دست، پا و زیر بغل وجود داشت) پایین تر ارزیابی می کنند. در میان راه های درمانی تعریق زیاد، تعریق جبرانی تنها با عمل جراحی اتفاق می افتد.
- اختلال عملکرد تنظیم دمای بدن
- از بین رفتن اعصاب قلب
- اختلال در انقباض عروقی
- رشد غیر طبیعی اعصاب (Nerve sprouting) که خود می تواند آسیب های بیشتری را به همراه بیاورد.
- حس درد در اثر ارتباط بین اعصاب با رشد غیر طبیعی با اعصاب حسی. (در این عارضه هر گاه که اعصاب حسی تحریک شوند، همزمان متجر به حس درد هم می شود.
- سندرم فری (Frey’s syndrome)
- خواب آلودگی (lethargy)
- افسردگی
- ضعف
- تورم دست و پا
- کاهش میل جنسی
- افت واکنش های جسمی و ذهنی
- تحریک پذیری بیش از حد به صداها، نور و استرس
- درد عضلانی مزمن
- بی حسی و ضعف اندام ها
- سندرم هورنر (پایین افتادگی پلک)
- افزایش دمای بدن
- مشکل در تنفس
- تغییرات غیر طبیعی فشار خون
- تغییرات ساختاری در دیواره شربانی به دلیل از بین رفتن اعصاب سمپاتیک در بلند مدت
- ناتوانی بدن در بالا بردن ضربان قلب به میزان کافی در هنگام فعالیت بدنی
- کاهش ضربان قلب که ممکن است باعث شود فرد به ضربان ساز قلبی نیاز پیدا کند
- احساس دو نیمگی بدن (corposcindosis)
یکی از عوارض جدی سمپاتکتومی، سندروم احساس دو نیمگی بدن است، که در آن فرد احساس می کند در دو بدن جدا زندگی می کند. این سندرم به دلیل آن اتفاق می افتد که سیستم عصبی سمپاتیک به دو بخش مجزا تقسیم شده: یکی بخش مرده و یکی بخشی که بیش از حد فعال شده است.
- کلاپس ریوی در حین عمل (در 2% افراد)
- و در مواردی مرگ (9 مورد فوت ناشی از عوارض حین این حمل از سال 2010 ثبت شده است)
چرا جراحی درمان تعریق این همه عوارض به همراه دارد؟
تفاوت جراحی تعریق با سایر عمل های جراحی که به طور روتین انجام می شوند چیست که این تعداد عوارض خطرناک را به همراه دارد؟
دو دلیل در این خصوص وجود دارد:
1-همانطور که گفته شد، در این عمل جراحی، برخی از شاخه های عصبی اصلی سیستم عصبی سمپاتیک از بین برده شده یا کلمپ می شوند. اما این شاخه های عصبی، تنها وظیفه صادر کردن دستور تعریق را به عهده ندارند. بلکه به مانند تمام شاخه های عصبی اصلی دیگر بدن، در ادامه مسیر خود بارها تقسیم شده و شاخه های فرعی بسیار زیادی را تشکیل می دهند که به نواحی و اندام های متعددی از بدن می روند و وظایف گوناگون و بسیار پیچیده ای را به عهده دارند. بدیهی است که قطع این اعصاب از محل شاخه های اولیه، تنها تعریق را از بین نمی برد، بلکه تمام وظایفی را که این اعصاب بر عهده داشته اند با اختلال مواجه می کند. به این دلیل است که عوارض جانبی عمل جراحی سمپاتکتومی تا این حد وسیع و در ظاهر بی ارتباط به بکدیگر هستند.
2- عملکرد اعصاب از نظر آناتومی (محل و موقعیت قرار گیری این اعصاب) از یک فرد به فرد دیگر بسیار متغیر است. در نتیجه حتی اگر عمل جراحی قطع عصب با یک تکنیک ثابت نیز انجام شود، نتایج آن در افراد مختلف کاملا غیر قابل پیش بینی خواهد بود.
آیا عوارض عمل جراحی برای تعریق زیاد برگشت پذیر و قابل جبران است؟
متاسفانه عوارض ناشی از عمل جراحی تعریق، قابل جبران یا برگشت نیستند.
یورد ملی سلامت سوئد (Swedish National Board of Health and Welfare) در رابطه با این عمل بیانیه ای به این صورت صادر کرده است: “این روش می تواند عوارض دائمی ای ایجاد کند که در برخی موارد پس از گذشت مدت زمانی بعد از عمل مشهود می شوند.” شدت این عوارض به حدی بوده که انجام آن در سال 2003 در سوئد (که محل ابداع این عمل جراحی بوده) نیز ممنوع اعلام شده است.
اداره ارزیابی تکنولوژی های سلامت فنلاند نیز در گزارشی 400 صفحه ای، این جراحی را “همراه با عوارضی که تعداد آن ها به طرز غیر عادی بالاست” توصیف کرده است.
توصیه پایانی
با توجه به آنچه گفته شد، انجام عمل جراحی برای درمان تعریق یک اقدام با ریسک غیر قابل قبول است که حتی می تواند به افت کیفیت زندگی منجر شود. به ویژه با وجود روش هایی مانند یونتوفورزیس که اثربخشی کامل داشته و تعریق را به طور کامل به حالت طبیعی بر می گردانند، و در عین حال عوارض جانبی به همراه ندارند، پذیرفتن ریسک انواع عوارض مخرب و برگشت ناپذیر همراه با جراحی سمپاتکتومی توجیهی نخواهد داشت.
